Hematologie

De belangrijke rol van hematologie binnen Certe

'Hematologie is de studie van de samenstelling van het bloed, de normale functies en de afwijkingen daarvan’, aldus Edwin van Mirre, klinisch chemicus-hematoloog binnen Certe. ‘Het vak is grofweg in 3 werkterreinen op te delen.

1. benigne hematologie, waarin we ons bezighouden met (goedaardige) aandoeningen en stoornissen in de bloedvorming, zoals stollingsproblemen en bloedarmoede.
2. de transfusiegeneeskunde, waarbij het gaat om de aanvulling van bloedtekorten. Vroeger gebeurde dat door ‘vol bloed’ toe te dienen van dezelfde bloedgroep. Tegenwoordig kunnen we heel gericht bijvoorbeeld bloedplaatjes, rode bloedcellen of bloedplasma aanvullen bij een patiënt, net wat nodig is. 
3. de hemato-oncologie, waarin het draait om het ontdekken, classificeren en behandelen van leukemie, ook wel bloedkanker genoemd.’

Hematologie speelt een belangrijke rol binnen de klinische chemie (KC) en dus ook binnen Certe. Edwin legt uit: ‘Veel onderzoek in onze labs is gericht op het meten van opgeloste stoffen in het bloedplasma, zoals zouten, suikers en enzymen. Hieraan kan men het functioneren van organen analyseren. Een ander vakgebied binnen de KC is serologie, waarin men zich richt op het meten van antistoffen in het bloed. De hematologie richt zich met name op de samenstelling van het bloed en wat er met de bloedcellen gebeurt, maar ook op het beenmerg waarin het bloed geproduceerd wordt. 

Binnen Certe maakt hematologisch onderzoek zo’n 50% uit van alle activiteiten binnen de klinische chemie. In alle ziekenhuislabs van Certe in Noord-Nederland zijn mensen en apparatuur aanwezig voor de algemeen voorkomende hematologische activiteiten, ook op het gebied van bloedtransfusie bijvoorbeeld. De zeer specialistische zaken, waarvoor zeer geavanceerde apparatuur nodig is, hebben we verdeeld over 2 hoofdlocaties. In Groningen bevindt zich de moleculaire diagnostiek en in Leeuwarden de flowcytometrie, waarmee we bloed heel gedetailleerd kunnen analyseren.’

Drie-eenheid met een internist-hematoloog en een patholoog-anatoom

De eerstelijnszorg in Noord-Nederland schakelt regelmatig de klinisch chemici met specialisatie hematologie van Certe in. ‘Bij de huisarts komen veel mensen met vermoeidheidsklachten binnen. Aangezien bloedarmoede, ook wel anemie genoemd, een van de belangrijkste oorzaken van vermoeidheid is, wordt er dan vaak een bloedonderzoek aangevraagd. Dan komt hematologie om de hoek.

We analyseren tussen de 150 en 180 bloedmonsters per dag op ijzergebrek, vitaminetekorten of andere oorzaken voor bloedarmoede. In zeldzame gevallen kan het voorkomen dat we leukemie constateren, ook een oorzaak van anemie.

Er zijn enorm veel verschijningsvormen en soorten van leukemie. Binnen enkele hoofdstromen vallen honderden verschillende ziektebeelden. Samen met een patholoog-anatoom, die met name weefsel als lymfeklieren bestudeert, en de internist-hematoloog, die de patiënt behandelt, vormen de klinisch chemici-hematologen van Certe een drie-eenheid. Samen analyseren en classificeren we de leukemiesoort en werken we heel gericht aan een behandelplan. Hier komt ook de flowcytometrie in beeld, waarbij we met geavanceerde apparatuur afwijkende eiwitten op cellen kunnen herkennen. In het behandelplan richten we ons op herstel, maar ook op het zoveel mogelijk beperken van schade van bepaalde behandelingen als chemokuren bijvoorbeeld.’

Het gebruik van een digitale microscoop is ideaal

Een belangrijke ontwikkeling binnen de hematologie is het gebruik van de digitale microscoop. ‘De microscoopbeelden van zo’n apparaat kunnen digitaal opgeslagen worden’, licht Edwin toe. ‘Vervolgens kunnen ze digitaal worden verzonden. Dat maakt werken op afstand een stuk makkelijker. 

Vroeger waren klinisch chemici-hematologen erg gebonden aan de aanwezigheid op het laboratorium waar de microscopen staan; nu zijn we veel flexibeler. Zo heb ik laatst tijdens een buitenlands congres een analyse kunnen doen op basis van digitale beelden. Ook in de coronatijd, waarin veel werd thuisgewerkt, was het gebruik van de digitale microscoop natuurlijk ideaal.

Bovendien kunnen we nu bepaalde waarnemingen direct vastleggen en opslaan. In de oude situatie zagen we soms iets, wat dan later weer heel moeilijk terug te vinden was.’

De toekomst van deze diagnostiek

Ook de ontwikkelingen binnen de moleculaire diagnostiek volgen elkaar snel op. ‘Vroeger konden we slechts een afwijking per keer bekijken, gen voor gen. Inmiddels kunnen we het hele genoom bestuderen. Dat geeft ons heel veel informatie. Dit Next Generation Sequencing (NGS) opent een hele nieuwe wereld in het DNA-onderzoek.

We kunnen nu veel sneller en preciezer op zoek, bijvoorbeeld ook naar DNA tussen de genen.’ Tot slot heeft Edwin nog wel een wens voor de toekomst: ‘Het is prachtig dat we nu al bij de bloedanalyse gebruikmaken van de digitale microscoop, maar het zou ook mooi zijn als de beenmerganalyse straks digitaal kan.

Het overleg met de patholoog-anatoom en internist-hematoloog wordt dan ook een stuk makkelijker en efficiënter. Nu zitten we met z’n drieën achter de microscoop; dan kunnen we elkaar beelden toesturen wat natuurlijk veel tijd bespaart. Er wordt inmiddels aan gewerkt en ik verwacht dat het ook binnen afzienbare tijd gaat lukken.’

Meer informatie Hematologie? Vraag het onze specialist

Edwin van Mirre - Klinisch chemicus-hematoloog